PSY

POSTTRAUMATSKI STRESNI POREMEĆAJ (PTSP)

F 43.1 DISORDO POSTTRAUMATICA STRESSOGENES

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Posttraumatski stresni poremećaj javlja se kod osoba koje su bile izložene traumatskom događaju, što podrazumijeva direktnu opasnost po život, potencijalnu smrtnu opasnost, ranjavanje, ugroženost vlastitog ili tuđeg integriteta, a kao odgovor na to javlja se intenzivan strah i osjećaj bespomoćnosti ili užasnutosti. Smatra se da se u općoj populaciji PTSP javlja sa učestalošću od 1-2%, iako se u novijim epidemiološkim studijama prevalencija kreće od 1-12%, dok kod ratnih veterana iznosi oko 30%.

 

Istraživanja pokazuju da se kod žrtvi mirnodopskog nasilja PTSP javlja u oko 20% slučajeva, nakon prirodnih katastrofa oko 15%, dok nakon prometnih nesreća postoji vjerojatnost pojave posttraumatskih smetnji kod oko 7% osoba.

 

Tipični simptomi PTSP-a su ponovno proživljavanje traumatskog iskustva putem intruzivnih sjećanja ili snova, izbjegavanje aktivnosti i situacija koji podsjećaju na traumu, a koje su sastavani dio uobičajenog života, poteškoće sa spavanjem, kontrolom ljutnje i bijesa, smetnje na planu pažnje i koncentracije, prenaglašene reakcije na benigne stimuluse (pojačana pobuđenost), a javljaju se i osjećaji emocionalne praznine i odvojenosti od drugih ljudi.

 

Istraživanja su pokazala da razvoj, intenzitet i trajanje PTSP-a najviše ovise o sljedećim faktorima: 

 

• Karakteristika traumatskog događaja

• Karakteristika ličnosti prije traumatskog događaja

• Ranije proživljene traume i ranije prisutne psihičke teškoće

• Kvaliteta socijalne podrške nakon traumatskog događaja

​

Dijagnostički kriteriji za PTSP u oba klasifikacijska sustava se uglavnom poklapaju, s tim što se kod MKB-10 ne razmatra vulnerabilnost, dok se u DSM-IV ne negira značaj individualne predispozicije, odnosno vulnerabilnosti i otpornosti. Također, postoji razlika u determiniranju stresnih iskustava nakon kojih može nastati PTSP. Kod MKB-10 osoba mora biti direkno izložena traumatskom događaju, a kod DSM-IV npr. saznanje o dijagnosticiranju po život opasne bolesti djeteta ili bliskog člana obitelji može dovesti do razvoja PTSP-a.

 

 

Prema MKB-10, kod reakcija na težak stres treba razlikovati: 

 

• Akutnu reakciju na stres F 43.0 

• PTSP F 43.1

• Poremećaj prilagođavanja F 43.2

• Trajne promjene ličnosti nakon katastrofičnog iskustva F 62.0

 

Kod akutne reakcije na stres i poremećaja prilagođavanja, individualna osjetljivost igra veliku ulogu, dok je kod PTSP-a i trajnih promjena ličnosti zajednički etiološki faktor katastrofično iskustvo.

 

Tijekom vremena mogu se razviti i drugi, pridruženi poremećaji, kao što su: 

 

• zloupotreba psihoaktivnih supstanci (alkohola, droge)

• depresivni i anksiozni poremećaji

• poteškoće u socijalnom prilagođavanju

• oštećenja kognitivnih funkcija i radnih sposobnosti

• posljedice somatskog zdravlja, od kojih su najčešće glavobolje, kronični umor, bolovi u grudima, gastrointestinalni, kardiovaskularni, renalni, respiratorni poremećaji, kao i oslabljen imunosni sustav te infekcije

 

Iskustva iz prakse pokazuju da traumatizirani najčešće traže pomoć u zdravstvenim ustanovama zbog navedenih poremećaja, a da predhodno PTSP nije ni bio dijagnosticiran, niti tretiran.

 

Tijek i prognoza:

 

Kroničan tijek. Trauma se s vremena na vrijeme ponovo proživljava tijekom nekoliko godina. Lošija prognoza uz ranije postojeća psihopatološka stanja.

 

Posljedice PTSP-a: 

 

• Često se javlja u komorbiditetu, naročito s depresijom i zloupotrebom PAS

• Uzrokuje disfunkcionalnost u obiteljskom i radnom okruženju

• Osobe sa PTSP-om su često suicidalne

• PTSP može rezultirati trajnim promjenama ličnosti zbog traumatizacije

• Osoba sa parcijalnim PTSP-om može, također, imati probleme sa radnim i obiteljskim funkcioniranjem

• Dugoročne posljedice psihotraumatizacije mogu biti razvoj depresije i psihosomatskih bolesti

• Osobe s PTSP-om se rijetko odlučuju javiti liječniku zbog psihičkih problema